کد مطلب:48428 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

لطفاً سورة مبارك ناس را شرح و تفسير كنيد.

1. طبيعت انسان به گونهاي است كه هنگام رويارويي با پديده يا رُخ دادهاي ترسناك و شرارت آميز، براي كنار زدن و پس راندن آنها، به فردي نيرومندتر و توانمندتر از خود پناه ميبرد.(الميزان في تفسير القرآن، علامه طباطباي;، ج 20، ص 395، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات.) در اين سوره مبارك، براي رويارويي با مخاطرهآميزترين پديدههاي شرارتآميز، و در عين حال، بزرگترين دشمن كمال يابي انسان; يعني حيلهها و وسوسههاي شيطاني، خداي متعال با سه صفت ويژه معرفي و از انسان خواسته شده است در مبارزه با وسوسهها به خداوند پناه بَرَد.

الف ـ رب النّاس يا پروردگار مردم: ربّ يا پروردگار، به اين ويژگي خداوند اشاره دارد كه افزون بر پيدايش اصل وجود انسان از او، تربيت، تدبير امور، برآوري نيازها و خلاصه هر آنچه انسان در ادامة وجود بدان نيازمند است نيز از خداوند است. معناي پناهندگي انسان به خصوصيت خداوند نيز آن است كه همه موانع نقش آفرين در مسير بقا و تكامل معنوي انسان، به وسيله خداوند دفع شود، چرا كه تنها در اين صورت، بقاي انسانيّت او تضمين شدني است.

ب ـ ملك الناس يا مالك و حاكم مردم: داراي سلطنت و قدرت بودن، دومين خصوصيتي كه لازم است در پناهگاه باشد تا حكمي نافد داشته باشد، به گونهاي كه در صورت پناهندگي فردي به او، وي بتواند با به كارگيري قدرت و سلطنتش، آن را از شخص پناهنده دفع كند; از اين رو، سوره مبارك مورد بحث، همين ويژگي براي خداوند، به عنوان پناهگاه انسان در برابر آن شرّ مجسّم، يعني شيطان بر شمرده شده است، چرا كه چون مُلك از آن خداست; از اين رو، حكمران حقيقي عالم نيز او بوده، انسان ميتواند در پناه اين حكم راني و اقتدار فراگير، از شرّ آن مانع كمال، يعني شيطان،در امان قرا گيرد.

ج ـ اله الناس يا معبود مردم: از آن جا كه لازمة معبوديت; به ويژه آن گاه كه معبود، معبودي الهي، واحد و بيشريك باشد، آن است كه بنده، خود را براي او خالص نموده، جز او كسي را نخواند و در هيچ يك از نيازهايش جز او، به ديگري تكيه نكند; جز آن چه او اراده ميكند، اراده ننموده، و بالاخره تنها آن چه او از وي ميخواهد، عمل كند; از اين رو، اين ويژگي; يعني معبوديّت پناه گاه، خصوصيت سوّم آن برشمرده شده است.

2. با توجه به آن چه گفته شد، اگر قرار است به هنگام هجوم خطرهاي تهديدگر به انسان، او به ربّ، حاكم و معبودي پناه ببرد، اللّه تعالي، تنها ربّ، حاكم و معبود خواهد بود; وانگهي، از آن جا كه در هر پناهندگي، وجود سه ويژگي ياد شده، لازم و كافي است; از اين رو، از ميان صفات بيشمار الهي، در موضوع پناهندگي، تنها به صفات ياد شده، اشاره شده است.

3. دليل پناهندگي انسان به ويژگيهاي برجسته ياد شده خداوند، از آن روست كه دشمني نيرومند و وسوسهگر در ژرفاي وجود او، وي را به كج روي و دوري از مسير كمال فرا ميخواند: مِن شَرِّ الوَسواسِ الخَنّاس # اَلَّذي يُوَسوِسُ في صُدورِ النّاس # مِنَ الجِنَّةِ والنّاس (ناس، 4 ـ 6). بنابر آن چه مفسّران فرمودهاند، وسواس در لغت، صداي آهستهاي است كه از به هم خوردن زينت آلات بر ميخيزد. و در اصطلاح قرآني، خطورات و انديشههاي ناشايستي است كه در دل و جان انسان پيدا ميشود. خنّاس نيز به معناي جمع شدن و عقب رفتن ميباشد و چون با ياد خداوند، شياطين عقب نشيني ميكنند، و نيز اغلب اين امر با پنهان شدن همراه است; از اين رو در آيه شريف، از شيطان چنين تعبير شده است. در حقيقت شياطين، ميپندارد برنامههاي خود را با مخفي كاري درهم آميخته و گاه چنان در گوش جان انسان ميدمند كه انسان ميپندارد فكر، فكر خود او است و از درون جانش جوشيده، و همين عامل، سبب گم راهي او ميشود; به چنين حركتي از شيطان، تزيين و مخفي كردن باطل در پوششي از حق گفته ميشود; از اين رو خداوند در اين آيه شريف، به همه رهروان راه حق هُشدار ميدهد كه منتظر نباشند تا شياطين را در چهره و قيافة اصلي خود ديده يا برنامههايشان را در شكل انحرافي مشاهده كنند، چرا كه آنها وسواسِ خنّاس بوده و كارشان فريب، نيرنگ، ظاهر سازي و مخفي كردن حق است و حتي اين شيطنت را گاه در چهرة انسانهاي دل سوز و خير خواه، انجام ميدهند.(تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 27، ص 473، دارالكتب الاسلامية.)